کلینیک کاردرمانی ابن سینا

سکته مغزی يكي از شايعترين بيماري هاي نورولوژيكي ناتوان كننده در سنين بزرگسالي مي‌باشد و در واقع علت بستري شدن نيمي از بيماران نورولوژيك مي‌باشد. تقریبا 50 % از کسانی که از سکته مغزی جان به در می برند دچار مشکلات و اختلالات حرکتی دائمی در زمینه حفظ تعادل در حالات و وضعیت های مختلف وعدم توانایی جهت ایستادن و راه رفتن به تنهایی و بدون کمک گرفتن از دیگران و همچنین عدم توانایی جهت انجام فعالیت های روزمره زندگی از قبیل لباس پوشیدن، غذا خوردن، حمام رفتن و ... می باشند که برای غلبه بر این مشکلات و نقایص نیازمند برنامه های توانبخشی از جمله کاردرمانی می باشند. بطوریکه، درمان های کاردرمانی این عدم استقلال و وابستگی را به حداقل می رساند. با این حال، حدود و میزانی که کاردرمانی، پیامدهای پس از سکته مغزی را بهبود می بخشد برای بیماران مختلف متفاوت می باشد.

یکی از اصول کاردرمانی بیماران سکته مغزی، انجام تمرینات کششی و تقویتی بر روی مفاصل و تاندون عضلات برای حفظ دامنه حرکتی مفاصل و کم کردن سفتی عضلات می باشد که با این کارمی توان میزان معلولیت بیماران را کم و به استقلال آنان کمک کند.

یكي دیگر از اصول مهم در کاردرمانی و اصولاً توانبخشی این بيماران تأكيد بر استفاده از سمت مبتلا می باشد. بنابراين از همان ابتدا بايد به بيمار تأكيد كرد كه سعي كند از دست و پاي سمت مبتلاي خود استفاده كند، حتي اگر اين كار با سختی و دشوار و به صورت ناشيانه انجام شود. که برای این کار، می توان مثلاً سمت سالم بیمار را مهار کرد و او را مجبور کرد که از سمت مبتلا استفاده کند. البته برای شروع این کار باید با استفاده از یکسری تکنیک های خاص کاردرمانی، سمت مبتلا را برای حرکت کردن آماده کرد. انجام این کار باید توسط یک کاردرمان صورت پذیرد و بعد از اندکی بهبودی می توان این کار را به خانواده بیمار آموزش داد.
سعی شود تمرینات کاردرمانی مبنتی بر وضعیتهای عملکردی و همسو با فعالیت های روزمره زندگی بیمار باشد. یعنی اینکه مثلا اگر هدف ما دادن حالت ها و وضعیت های مختلف به بیمار می باشد. باید از سطوح پایین تر که نشستن می باشد شروع کنیم و بعد سراغ سطوح بالاتر یعنی دو زانو ایستادن برویم. وضعیتهای عملكردهاي روزمره شرح داده شده در بالا عبارتند از: حفظ تعادل در وضعيت نشسته، دراز كردن دست و گرفتن اشيا، برخاستن از روي صندلي، حفظ تعادل در وضعيت ايستاده و بالاخره راه رفتن. اين عملكردهاي پايه را بايد در مورد هر بيمار ارزيابي كرده و تمرينات عملكردي مناسب را با توجه به وضعيت بيمار، طراحي و اجرا كرد. در مراحل اوليه ممكن است استفاده از برخي وسايل كمكي(مثلاً واکر) به ويژه در مورد راه رفتن، ضرورت پيدا كند. اصل مهم در انجام این تمرینات تکرار زیاد می باشد چون که با تکرار زیاد است که مغز می تواند تا حدودی عملکرد منطقه آسیب دیده ناشی از سکته را جبران کند.

مطلب دیگر در کاردرمانی بیماران سکته مغزی، مشارکت اطرافیان در توانبخشی بیمار است. کاردرمان باید نحوه انجام تمرینات را به اطرافیان بیمار آموزش دهد تا با این کار آنها را در درمان بیمار سهیم کند. زیرا تمرينات کاردرمانی و توانبخشي زماني موفق است كه با شدت بالا و تكرار زياد انجام شود و در این صورت است که بهبودی حاصل می شود. بر این اساس، نباید تمرینات کاردرمانی فقط مختص به زمان بستری بودن بیمار در بیمارستان باشد بلکه تمرینات باید در منزل نبز توسط کاردرمان و اطرافیان ادامه یابد.

به طور کلی کاردرمانی سبب می شود استقلال از دست رفته و همچنین عدم توانایی در انجام فعالیت های روزمره زندگی در مبتلایان به سکته مغزی ارتقا یابد و بیمار دوباره به اجتماع برگردد و این در صورتی محقق می شود که انجام و تکرار زیاد تمرينات تداوم داشته باشد.

یکی از اصول اساسی کاردرمانی بیماران سکته مغزی، استفاده از تکنیک های توانبخشی جهت کاهش سفتی عضلانی (اسپاستی سیتی) و حفظ دامنه حرکتی مفاصل است. زیرا یکی از بزرگترین مشکلات افرادی که دچار سکته مغزی می شوند سفتی بیش از حد عضلات سمت آسیب دیده آنان می باشد( سفتی عضلانی یکی از علت های اساسی ناتوانی و عدم تحرک بیماران سکته مغزی می باشد). مهمترین روشی که متخصصین کاردرمانی برای کم کردن سفتی عضلات سمت آسیب دیده بیماران سکته مغزی به کار می برند کشش عضلات آسیب دیده است. شايد بتوان گفت اساسي ترين روش برای کاهش سفتی عضلات با تون بالا، کشش عضلات است. برای انجام كشش عضلات نياز به مهارت می باشد و بايد توسط كاردرمان انجام و آموزش داده شود. از خطرات كشش عضلات توسط افراد بي تجربه مي توان به آسيب و درد مفصل و حتي شكستگي استخوان اشاره كرد. مثلاً در فرد مبتلا، فشار ناشی از اعمال کشش مي تواند باعث شكستگي استخوان(به علت پوكي شديد استخوان) توسط فرد غير مجرب شود. در اثر كشش نامناسب سطوح مفصل می تواند دچار آسيب شود. برای کاهش سفتی و کم کردن عوارض و پیامدهای ناشی از آن، بايد روزانه مفاصل را حركت داده و عضلات به ملايمت كشيده شوند. اين كار هم باعث كاهش سفتی عضلانی مي گردد و هم از خشك شدن مفاصل جلوگيري مي كند. بايد توجه داشت كه خشكي مختصر مفاصل مي تواند باعث ناتواني بيمار شود. خشكي مفصل مي تواند مرز بين راه رفتن و راه نرفتن باشد. مثلاً خم شدن مفصل زانو به ميزان بيش از بيست درجه در هنگام راه رفتن، راه رفتن فرد را مختل مي کند اما با كشش عضلات و انجام حركات مفاصل به طور روزانه، می توان از اين مساله پيشگيري كرد. متاسفانه افرادي كه به علت دریافت کاردرمانی ناكافي دچار ناتواني در ایستادن و راه رفتن مي شوند در جامعه ما فراوان ديده مي شود.