کاردرمانی و اختلالات یادگیری
اختلال يادگيري کودکان يك اصطلاح كلي شامل گروه ناهمگونی از دشواري هاي يادگيري است كه به شکل هاي مختلف مانند مشكلات اساسي در گوش دادن, صحبت كردن, خواندن, نوشتن, استدلال كردن يا توانايي درك كردن رياضيات متجلي مي شود. بايد به اين نكته توجه نمود كه اختلالات ويژه در يادگيري ممكن است در دانش آموزان ساير طبقات استثنايي نيز وجود داشته باشد (براي مثال دانش آموزان آسيب هاي حسي نظير ناشنوايي, كم بيناييعقب ماندگي ذهني- آشفتگي هاي اجتماعي و هيجاني) ولي اختلالات ويژه در يادگيري يا همان اختلال در يادگيري در نتيجه شرايط ذكر شده فوق يا تأثير آنها نمي باشد.
گروه هاي مختلف كودكان با مشكلات يادگيري:
1- كودكان عقب مانده ذهني
2- كودكان داراي مشكلات جسمي: نظير معلوليتي خاص در دست يا پا، كم بينايي
3- كودكان مبتلا به ضايعه مغزي
4- كودكان داراي اختلال در يادگيري تنها در يك درس خاص یا در تمام دروس.
ويژگي كودكان با اختلالات يادگيري: (بدون عقب ماندگي ذهني- مشكلات جسمي- ضايعه مغزي)
1- اين كودكان داراي بهره هوشي تقريباً متوسط يا بالاتر هستند.
2- اين كودكان از نظر حواس مختلف (بينايي, شنوايي و...) سالم هستند.
3- اين كودكان از امكانات محيطي و آموزشي نسبتاً مناسبي برخوردارند.
4 - پيشرفت آموزشي اين كودكان به طور قابل ملاحظه اي كمتر از بهره هوشي سن و امكانات آموزشي است كه از آن برخوردارند.
علل شكست كودكان در امر يادگيري:
الف) فقدان انگيزه كافي
ب) فقدان توجه و دقت لازم به مطالب
ث) دقت بيش از اندازه به جزئيات
پ) فقدان هماهنگي لازم در حركات
گروه بندي كودكان با اختلالات يادگيري:
1- كودكان با دشواري حركتي يا اختلال در انجام حركات درشت و ظريف: ضعف در توانايي هاي حركتي درشت كه مربوط به عضلات بزرگ است مثل گردن گرفتن چهار دست و پا, پريدن و لي لي كردن. ضعف در توانايي حركتي ظريف مربوط به عضلات ظريف مثل سوزن نخ كردن, قيچي كردن كه كودك مي تواند در حركات درشت يا ظريف يا هر دو دچار ناتواني باشد.
2- كودكان با دشواري در تشخيص و درك بينايي: اين كودكان گرچه از ديد كافي برخوردارند اما مشكلات در تشخيص و درك بينايي دارند. مشكلات عمده اين كودكان عبارتند از: الف) مشكل در تشخيص يا شناخت شكل ها ب) مشكل در تمايز ديداري: جور كردن اشيا و دسته بندي آنها بر اساس شكل و اندازه و رنگ و طرح بافت. ج) تشخيص حروف و كلمات از هم: اينكه در ظاهر چ- خ- ح- ج تفاوت وجود دارد. د) اختلال در ادراك كل و جزء: اختلال در تشخيص و درك تصوير اصلي از زمينه آن يا تشخيص جزء از كل.
3- كودكان با دشواري در تشخيص و درك شنوايي
4- كودكان با دشواري در تكلم يا گفتار: مثلاً اختلال در درك كلمات، اختلال در بيان كلمات.
5- كودك با دشواري اساسي در نوشتن: نوشتن يك عمل پيچيده است كه شامل رشد ذهني- مهارتهاي حركتي و بينايي است. كودكان با نارسايي در نوشتن عليرغم هوش طبيعي- بسيار بد مي نويسند.
6- كودك با دشواري اساسي در رياضيات: : اين گروه از كودكان معمولا در زمينه درك روابط فضايي دچار مشكل شديد هستند.
اختلالات یادگیری برخلاف نارسایی های جسمانی، اغلب تا زمان آموزش رسمی در مدرسه ناشناخته می ماند. در دوران تحصیل دانش آموز در مدرسه نیز به علت شناخت نداشتن برخی از معلمان، بیشتر اوقات این اختلالات به عنوان اختلالات خاص یادگیری تشخیص داده نمی شوند و سبب می شود که رفع این اختلالات به تأخیر بیفتداز سوی دیگر برخی از اولیا به صورت ناخودآگاه گرایش دارند تا کودکان خود را (حتی در صورت داشتن مشکل) سالم تلقی کنند و در پذیرش این نکته که فرزند آنان دچار اختلال است از خود مقاومت نشان می دهند و اصرار دارند که کودکشان مشکل ندارد و مشکل از شیوه آموزشی معلم یا عوامل دیگر است. غافل از این که کودکانی که دچار این اختلالات هستند با روش های مرسوم تعلیم و تربیت کودکان عادی قادر به یادگیری نیستند و نیاز به کمک های ویژه دارند.
تشخیص به موقع وزود هنگام (پیش از دبستان و یا سال اول دبستان) و شروع برنامه های آموزشی ویژه، در میزان موفقیت درمان وهمچنین طول مدت درمان بسیار مؤثر است.
لازم به ذكر است كه این ضایعه نیاز به مداخلات تخصصی دارد و پیش بینی آموزش های جبرانی و فشار به كودك با كلاس های خصوصی و.... چاره ساز نمی باشد. پس از مراجعه به کاردرمانی و انجام ارزیابی های درکی- حركتی، بینایی – حرکتی، ذهنی، عاطفی و آموزش های خاص اختلال یادگیری، برنامه های آموزشی متناسب با مشكلات كودك تدوین می گردد. از آنجائی كه اكثر كودكان در زمینه های هنری، ورزشی از استعداد وتوانائی های بالایی برخوردارند، باید مربیان و والدین دلسوز در جبران نقص آموزشی آنان با دقت و توجه بیشتر عمل نمایند تا از خستگی، عدم اعتماد به نفس و بی علاقگی كودك به درس جلوگیری نماییم. بررسي و تشخيص اختلال بينايي- حركتي در كودكان با اختلال ويژه يادگيري و كاربرد مداخلات كاردرماني در جهت ارتقا و بهبود اين مهارت، ميتواند در بهبود وضعيت خواندن و نوشتن اين كودكان مؤثر واقع شود.
از جمله فعاليت هاي متخصصين كار درماني ميتوان به موارد زير اشاره كرد:
o تمرين جهت تقويت ياد گيري ادراكي- حركتي
o تمرين جهت تقويت پيوند هاي ادراكي – حركتی
o تمرين جهت تقويت كنترل بينايي
o تمرين ها و حرکات لازم قبل از شروع به نوشتن
o تمرين جهت تقويت ادراك شكل