کلینیک کاردرمانی ابن سینا

بیماری ام اس یا همان فلج چندگانه      

ام اس یک بیماری التهابی است که در آن غلاف میلین سلول های عصبی در مغز و نخاع آسیب می‌بینند. این آسیب دیدگی در توانایی بخش‌هایی از سیستم عصبی که مسئول ارتباط هستند اختلال ایجاد می‌کند و باعث به وجود آمدن علائم و نشانه های زیادی، از جمله مشکلات فیزیکی، روانی و در برخی موارد مشکلات روانپزشکی می شود. ام‌اس به چند شکل ظاهر می‌شود و علائم جدید آن یا به صورت حملات مرحله‌ای (به شکل برگشتی) یا در طول زمان (به شکل متناوب) اتفاق می‌افتد. ممکن است در فواصل بین حملات، نشانه بیماری به کلی از بین برود. با این وجود، مشکلات عصبی دائمی مخصوصاً با پیشرفت بیماری در مراحل بعدی به طور مداوم اتفاق می‌افتد. اگرچه علت بیماری ام اس مشخص نیست اما علت اصلی و مکانیزم اصلی آنتخریب غشاء میلین سیستم عصبی توسط سیستم ایمنی بدن( سیستم دفاعی بدن) و یا اختلال در سلول‌های تولید کننده میلین می‌باشد. علت این مکانیزم‌های مخرب گمان می رود که یا ناشی از عوامل ژنیتیکی و ناشی از عوامل محیطی مانند عفونت می‌باشد.

معمولاً ام‌اس بر اساس نشانه‌ها و علائم و نتایج آزمایش‌های پزشکی تشخیص داده می‌شود. درمان مشخصی برای ام‌اس وجود ندارد. درمان‌های موجود به منظور بهبود عملکرد بدن پس از هر حمله و جلوگیری از حملات جدید صورت می‌گیرد. اگرچه داروهایی که برای درمان ام‌اس تجویز می‌شود اندکی موثرند اما دارای اثرات جانبی هستند و تحمل آن دشوار است. با وجود اینکه شواهدی در مورد اثربخشی درمان‌های جایگزین ام‌اس وجود ندارد، بسیاری از مردم به دنبال آن درمان‌ها هستند. پیش بینی نتیجه دراز مدت درمان بسیار دشوار است. امید به زندگی در افراد دارای ام‌اس شبیه افراد عادی می باشد مگر اینکه پیامدهای ثانویه این اختلال سبب بروز مشکلی در فرد شود و ایمد به زندگی را کاهش دهد. میزان ابتلا به ام اس در بخش‌های مختلف جهان و در بین جوامع مختلف تفاوت آشکاری دارد. به طوری که در مناطق سردسیر جهان شیوع آن بیشتر است. این بیماری به طور معمول در سنین ۲۰ تا 4۰ سالگی و در زنان دو برابر مردان اتفاق می‌افتد.

کاردرمانی در بیماران مبتلا به ام اس
تظاهرات و سير بيماري ام اس از شخصي به شخص ديگر متفاوت است. چشم‌ها معمولا اولين و شايع‌ترين عضو درگير هستند. غالباً اندام‌ها( دست و پا) دچار مشکلات حسي و حرکتي نظیر احساس کرختي، به خواب رفتگي يا سوزن سوزن شدن، اشکال در راه رفتن و انجام حرکات اداري ديگر می باشند. از دست دادن تعادل هنگام راه رفتن خصوصاً در تاريکي ممکن است به خاطر درگيري مخچه باشد.
فعالیت ها و تمرینات کاردرمانی برای  بیماران ام اس بسته به نیاز خاص هر بیمار و اینکه چطور بتوان این تمرینات را با برنامه زندگی بیماران پیوند داد متفاوت است. هدف از کاردرمانی بیماران ام اس، انجام تمرینات و فعالیت های توانبخشی متنوع با دوره های استراحت جهت کسب بهترین نتیجه برای بیماران می باشد. این تمرینات بسته به میزان توانایی بیماران ارائه می شود. تمریناتی همانند ورزش های آیروبیک(هوازی)، فعالیتهای آبی همانند شنا کردن، انجام تمرینات توانبخشی در آب( به علت کم شدن وزن اندام ها در آب و همچنین کم شدن تاثیر نیروی جاذبه بر روی مفاصل و عضلات موثر است) و انجام تمرینات کششی و تقویتی بر روی مفاصل و تاندون عضلات برای حفظ دامنه حرکتی مفاصل و کم کردن سفتی عضلات می تواند میزان معلولیت بیماران را کم و به استقلال آنان کمک کند.
 همچنین انجام تمرینات و دادن آموزش به بیمار جهت انجام کارها و فعالیتهای روزمره زندگی از قبیل مراقبت از خود، کنترل تعادل، پوشیدن لباس، غذا خوردن و سایر کارهایی که انجام و یا تکمیل آن برای بیماران ام اس مشکل است می تواند کمک کننده باشد. پس  گرچه بیماران ام اس در ستيز با وضعيت سلامت جسمي و روحي خود مي‌باشند، اما با انجام فعاليت‌هاي کاردرمانی و توانبخشی، سطح سلامتي این افراد در هر دو مورد جسمي و روحي افزايش مي یابد.

کاردرمانی و خستگی بیماران ام اس
یکی از علائم و مشکلات بیماران مبتلا به ام اس احساس خستگی در طول روز و خصوصاً در هنگام انجام تمرینات توانبخشی است. بطوریکه 60 تا 80 درصد بیماران ام اس از این مشکل رنج می برند و این مشکل یکی از دلایل ارجاع بیماران ام اس به کاردرمانی  می باشد. بیماران ام اس بیان می کنند وقتی که خسته می شوند علائم بیماری آنها شدیدتر می شود. این نوع خستگی می تواند از کم تا شدید متغییر باشد و غالباً در بعد از ظهر شدیدتر است که البته میزان خستگی با  میزان دمای بدن نیز مرتبط است و با آن رابطه ای مستقیم دارد یعنی معمولاً، هر چه دمای بدن بالاتر باشد میزان خستگی بیشتر است.
یکی دیگر از مواردی که باعث خستگی بیماران ام اس می شود انجام تمرینات توانبخشی است. برای جلوگیری از خستگی ناشی از تمرینات کاردرمانی، رعایت یکسری از اصول الزامی است که به اختصار به مهمترین آنها می پردازیم.

1. در طول مدتی از روز که هوا گرمتر است فالیتهای کاردرمانی، توانبخشی و ورزشی را انجام ندهید( 10 صبح تا 2 عصر).
2. در حین کاردرمانی یا هر فعالیت دیگر مایعات خنک بنوشید.
3. از بدن بیمار آگاه باشید: به علائم و مشکلات بیمار قبل از کاردرمانی توجه کنید. در صورت بدتر شدن علائم بیمار در حین فعالیت، تمرینات را متوقف کنید. زیرا با انجام فعالیت احتمال می رود دمای بدن بالا رود و علائم تشدید شوند.
4. شنا کردن و ورزشهای هوازی آبی، تمرینات خوبی جهت کمک به بهبود علائم در حالیکه دمای بدن سرد است می باشند.
5. در حین ورزش، بیمار لباس های خنک بپوشد.
6. دوره فعالیت عضلات مختلف را در حین کاردرمانی با دادن یک وقفه در هنگام انجام فعالیت تغییر دهید. همانند: قدم زدن، سپس نشستن و در نهایت راه رفتن در مسیری طولانی تر.
7. با استفاده از روش های کاهش تون عضلانی از جمله کشش عضلات سفت شده و استفاده از سرما، سفتی عضلات درگیر را کم کنید. یکی از علل خستگی در بیماران ام اس، سفتی عضلات خصوصاً عضلات اندام تحتانی(پاها) می باشد که مانع انجام فعالیت طبیعی مفاصل و همچنین سبب صرف انرژی زیاد جهت انجام کار می شود. 
 به طور کلی کاردرمانی سبب ارتقاء توانایی در انجام فعالیت های روزمره زندگی در مبتلایان به ام اس می شود. البته به شرط اینکه انجام این تمرينات تداوم داشته باشد، نتايج بهتري خواهد داشت. که برای کسب نتایج موثر، بهتر است:

1. کاردرمانی در صبح یا عصر انجام شود.
2. در هنگام کاردرمانی به بیمار به مقدار کافی و لازم استراحت داده شود.
3. انجام تمرینات به شکلی نباشد که سبب افزایش دمای بیمار شود.
4. جهت کم کردن سفتی عضلات از گرما استفاده نکنید.
5. انجام چندین مرحله کاردرمانی در طول یک روز بسیار مفیدتر از چند ساعت کاردرمانی مداوم در طول یک روز است.

 احتیاط ویژه و ضروری برای بیماران مبتلا به ام اس:
توانایی فرد مبتلا به بیماری ام اس، با افزایش دمای بدن بدتر می شود و شاید هم شدت پیشرفت بیماری سریع تر شود. پس می بایست از انجام کاردرمانی و یا هر فعالیتی که سبب می شود تا بدن گرم شود و یا از قرار گرفتن در محیط گرما اجتناب کنید. به همین منظور احتیاطات ویژه زیر ضروری می باشند:
- در ساعات گرم روز، ورزش نكنید و از انجام ورزش در ساعات 12 صبح تا 3 بعد از ظهر خودداری كنید.
- اگر بیرون از منزل ورزش می‌كنید، سعی كنید صبح ها و یا عصرها ورزش كنید.
- نوشیدن مایعات خنک به هنگام ورزش، می تواند از بالا رفتن زیاد دمای بدن جلوگیری کند.
- مراقب حالت های بدن خود باشید. اگر دچار علائمی‌شُدید كه قبل از ورزش آنها را نداشتید، آرام تر ورزش كنید و یا ورزش را متوقف كنید تا بدنتان خنك شود.
- شنا، ورزش های آبی و نرمش های آبی ایروبیك بدن شما را حین ورزش خنك نگه می‌دارند.
- قبل از این كه وارد آب شوید در باره‌ی دمای آب استخر از مسئول استخر سؤال كنید.

احتیاطات ضروری به هنگاه ورزش در بیماران مبتلا ام اس
o همیشه قبل از شروع ورزش، با نرمش مناسب بدن را آماده ورزش کردن نمایید و پس از ورزش نیز با نرمش، آرام بدن را سرد كنید.
o در یك محیط امن ورزش كنید. از ورزش در سطوح لغزنده اجتناب كنید، در نور كم ورزش نكنید، و هر چیزی كه ممكن است خطری در حین ورزش برای شما ایجاد كند را دور كنید.
o اگر در تعادل مشكل دارید، هنگام ورزش به یك نرده یا تكیه‌گاه تكیه كنید.
o هر زمانی كه احساس كردید حالتان خوب نیست و یا ممكن است آسیب بببینید ورزش را متوقف كنید.
o فعالیتی را انتخاب كنید كه برای شما جالب باشد و از انجام آن لذت ببرید. ورزش های ایروبیك آبی، شنا، تای چی و یوگا ورزش هایی هستند كه برای بیماران مبتلا به ام اس مناسب هستند.