گفتاردرمانی و اختلالات تاخیر در گفتار
هشدارهای احتمالی در جهت وجود مشکلات گفتاری در کودک
اگر نگران رشد گفتار و زبان در كودك خود هستيد، چيزهايي وجود دارد كه مي‌توانيد به آن توجه كنيد. نوزادي كه به صدا پاسخ نمي‌دهد يا توليد آوا ندارد به‌طور خاص اهميت دارد. بين 12 تا 24 ماهگي به اين نشانه‌ها بايد توجه كرد:
- از حركات سر و دست مانند باي‌باي با دست حدود 12 ماهگي استفاده نمي‌كند.
- ترجيح مي‌دهد از حركات سر و دست به‌جاي توليد آوا براي برقراري ارتباط حدود 18 ماهگي استفاده كند.
- در تقليد اصوات حدود 18 ماهگي مشكل دارد.
براي كودك بالاي دو سال بايد دنبال كمك تخصصي بود اگر:
- فقط مي‌تواند گفتار يا اعمال را تقليد كند و به‌طور همزمان كلمات يا عبارت‌هايي توليد نمي‌كند.
- فقط صداهايي يا كلمات خاصي را تكرار مي‌كند و از زبان شفاهي براي برقراري ارتباط فقط در حد رفع نيازهاي اساسي‌اش استفاده مي‌كند.
- از دستورات ساده نمي‌تواند پيروي كند.
- تن صداي غيرمعمولي دارد (مثل صداي گوش‌خراش يا تودماغي).
- فهميدن كلماتش سخت‌تر از آنچه كه از همسالانش انتظار مي‌رود، می باشد.
والدين و مراقبين بايد حدود نيمي از گفتار كودك خود را در سن دو سالگي و حدود سه‌چهارم از گفتار در سن سه سالگي را بفهمند. حدود 4 سالگي بايد گفتار كودك تقريباً كامل فهميده شود، حتي توسط افرادي كه كودك آنها را نمي‌شناسد.
علت تاخیر گفتار و تکلم چیست؟
دلايل زيادي براي تأخير در رشد گفتار و زبان وجود دارد. تأخيرهاي گفتاري در يك كودك با رشد بهنجار به‌ندرت به دليل اختلالات دهاني مانند مشكلات زبان يا كام (سقف دهان) است.
تعدادي از كودكان با تأخيرهاي گفتاري، مشكلات دهاني- حركتي دارند، به اين معني كه ارتباط كافي در حوزه‌هايي از مغز كه مسئول توليد گفتار است وجود ندارد. كودك با مشكلاتي در استفاده از لب‌ها، زبان و فك در توليد اصوات گفتاري مواجه است. گفتار ممكن است تنها مشكل باشد يا همراه با ساير مشكلات دهاني- حركتي مانند مشكلات تغذيه‌اي باشد. همچنين تأخير گفتار ممكن است نشانگر يك تأخير رشد «كلي» (يا عمومي) باشد.
مشكلات شنيداري نيز به‌طور كلي با تأخير گفتار مرتبط است. به اين دليل هر موقع كه نگراني در مورد گفتار وجود دارد شنوايي كودك بايد توسط يك شنوايي‌شناس بررسي شود. اگر كودك مشكل شنوايي دارد، ممكن است مشكل فهميدن، تقليد كردن و استفاده از زبان نيز داشته باشد.
عفونت گوش، به‌خصوص عفونت‌هاي مزمن مي‌تواند بر توانايي شنيداري اثر بگذارد. اگرچه عفونت‌هاي ساده گوش كه به‌طور مناسب درمان مي‌شوند نبايد اثري بر روي گفتار داشته باشند. توجه به اين نكته مهم است كه مطابق توصيه‌هاي جاري پزشكي در موقعيت‌هاي خاص و بسته به سن كودك، عفونت‌هاي گوش مي‌تواند مورد درمان فوري قرار نگيرد، زيرا بيشتر آنها بدون درمان برطرف مي‌شوند.
گفتاردرمانی چیست؟ آسيب‌شناسان گفتار- زبان چه كاري انجام مي‌دهند؟
اگر خود شما يا دكتر فرزندتان، مشكوك شديد كه كودك مشكل دارد، ارزيابي اوليه توسط يك متخصص گفتاردرمانی ضروري است. البته اگر با وجود همه اينها مشكلي وجود نداشته باشد يك ارزيابي ترس شما را برطرف خواهد كرد. در انجام ارزيابي، آسيب‌شناس گفتار- زبان به مهارت‌هاي گفتاري و زباني كودك در متن رشد كلي وي توجه مي‌كند. همراه با مشاهده كودك از آزمون‌ها و مقياس‌هاي استاندارد و نيز دانش خود در مورد نقاط عطف رشد گفتار و زبان استفاده مي‌كند. همچنين وي ارزيابي مي‌كند كه:
- چه چيزي را كودك مي‌فهمد (زبان پذيرا)
- چه چيزي را مي‌تواند بگويد (زبان گويا)
- آيا كودك تلاش مي‌كند با ساير شيوه‌ها مثلاً اشاره كردن، تكان دادن سر، حركات سر و دست و... ارتباط برقرار كند.
- وضعيت دهاني- حركتي كودك چگونه است (دهان، زبان، كام كودك براي گفتار و نيز خوردن و بلعيدن چگونه با هم كار مي‌كنند).
اگر آسيب‌شناس گفتار- زبان دريابد كه كودك نياز به گفتار درماني دارد، سهيم شدن شما خيلي مهم خواهد بود. مي‌توانيد جلسات درماني را مشاهده كنيد و ياد بگيريد در آن فرآيند مشاركت كنيد. همچنين گفتاردرمانگر به شما نشان مي‌دهد كه چه‌طور بايد با كودك در خانه كار كنيد تا مهارت‌هاي گفتاري و زباني وي را بهبود بخشيد. البته، نتيجه ارزيابي توسط آسيب‌شناس گفتار- زبان ممكن است نشان دهد كه انتظارات شما خيلي بالا بوده است. منابع تربيتي كه مراحل رشد را مشخص مي‌كند، ممكن است به شما كمك كند كه به كودك خود واقع‌بينانه نگاه كنيد.
والدين چه باید بکنند؟
در اينجا چند پيشنهاد كه مي‌توانيد در خانه به‌كار ببريد، مي‌آوريم:
- زمان زيادي را براي مكالمه با كودك اختصاص دهيد، حتي در دوره نوزادي حرف بزنيد، آواز بخوانيد و تقليد اصوات و اداها را تقويت كنيد.
- براي كودك كتاب بخوانيد. از نوزادي شروع كنيد. يك كتاب را نبايد كامل بخوانيد، اما دنبال كتاب‌هاي تصويري نرم يا بزرگ مناسب باشيد كه كودك را تشويق مي‌كند. در حالي كه شما تصوير را نام مي‌بريد به آن نگاه كند. يا كتاب‌هاي برجسته‌اي كه كودك آن را لمس كند. همچنان كه كودك بزرگتر مي‌شود، اجازه دهيد تصاوير قابل شناسايي را نشان دهد و سعي كند آنها را نام ببرد. سپس به شعرهاي مهدكودكي بپردازيد كه جذابيت‌هاي ريتميك دارد. بعد به كتاب‌هاي قابل پيش‌بيني بپردازيد كه كودك در آن مي‌تواند آنچه را رخ مي‌دهد، پيش‌بيني كند. حتي كودك ممكن است شروع به حفظ كردن داستان‌هاي محبوب خود كند.
- از موقعيت‌هاي روزانه براي تقويت گفتار و زبان كودك استفاده كنيد. براي مثال در خواربارفروشي اسم مواد غذايي را بگوييد، درباره آنچه براي ناهار يا شام مي‌پزيد يا وقتي كه اتاق را تميز مي‌كنيد، توضيح دهيد. اشياي دور و بر خانه را به او نشان دهيد و موقعي كه رانندگي مي‌كنيد به صداهايي كه مي‌شنويد، اشاره نماييد. سؤال بپرسيد و پاسخ‌هاي كودك را تشويق كنيد (حتي زماني كه فهم آنها سخت است). آسان صحبت كنيد اما هيچ‌وقت از زبان بچه‌گانه استفاده نكنيد.
در هر سني از كودك، شناسايي و درمان فوري مشكلات، بهترين رويكرد براي كمك به تأخير گفتاري و زباني است. با درمان و زمان كافي و مناسب، كودك بهتر قادر به مكالمه با شما و بقيه دنيا خواهد بود.
این وبلاگ به مسائل مختلف در زمینه تخصصی کاردرمانی، گفتاردرمانی و توانبخشی ( فلج مغزی و اختلالات تعادلی کودکان، اختلالات یادگیری کودکان، اختلالات گفتاری و لکنت، سکته مغزی، ضربه مغزی، اختلالات عضلانی و ام اس)می پردازد. مطالب توسط متخصصین کاردرمانی نوشته شده و برای راهنمایی بیماران و خانواده آنها می باشد. ذکر مطالب با ذکر نام نویسندگان و استفاده از لینک فعال بلامانع است. سعی می شود به سوالات و پرسش های خوانندگان در اسرع وقت پاسخ دهی شود. از راهنمایی و انتقادات شما خوانندگان عزیز پیشاپیش قدردانی می شود.